Βιβλίο: H προέλευση της γεωμετρίας
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου:
[Στην "Προέλευση της γεωμετρίας"ο Χούσερλ, με μέθοδο κυρίως απορητική, διατυπώνει θέσεις που εξακολουθούν να έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη φιλοσοφική σκέψη. Προπάντων επιτυγχάνει να διανοίξει σε όλο της το πλάτος τη σχέση ανάμεσα στη γλώσσα, την επιστήμη και την ιστορία: η γλώσσα φωτίζεται ως εγγυητής της ιδεατότητας του νοήματος και φορέας της ιστορικότητας. Αυτή η θεματοποίηση της γλώσσας δεν θα ήταν ωστόσο έγκυρη, εάν δεν παρέπεμπε στον πρακτικό κόσμο της καθημερινότητας και, ταυτοχρόνως, δεν προβαλλόταν στην τελεολογία του Λόγου.
Με στόχο να δοθούν κάποιες πρώτες εξηγήσεις στον Έλληνα αναγνώστη, το κείμενο του Χούσερλ συνοδεύεται εδώ από επιλεγμένα αποσπάσματα των συναφών μελετών του Ζακ Ντεριντά και του Μωρίς Μερλώ-Ποντύ, που αναλύουν, το καθένα με το δικό του ξεχωριστό ύφος, τη σχέση ιστορίας, γλώσσας και ιδεατότητας του νοήματος.]
Ο Εντμουντ Χούσερλ έγραψε το σύντομο αλλά πυκνό δοκίμιο «H προέλευση της γεωμετρίας» το 1936 και το δημοσίευσε το 1939. Το φιλοσοφικό πρόβλημα που απασχολεί τον Χούσερλ στο συγκεκριμένο κείμενο είναι η ιδεατότητα των αριθμών, η ιδεατότητα των μαθηματικών οντοτήτων. Το κρίσιμο ερώτημα αφορά το πώς είναι δυνατόν, από τη μια, αυτές οι οντότητες να αποτελούν προϊόντα συγκρότησης και, από την άλλη, να έχουν αντικειμενική ισχύ. Σημείο εκκίνησης για τον κορυφαίο φιλόσοφο αποτελεί η γεωμετρία για να αναζητήσει τη σχέση ανάμεσα στη συνείδηση και στον κόσμο, στην προσπάθεια της συνείδησης να δώσει νόημα στα πράγματα τόσο μέσα από τις εσωτερικές της διεργασίες αλλά, κυρίως, μέσα από τη συνάφειά της με τον κόσμο που την περιβάλλει. Οπως σημειώνει ο Π. Κόντος: «Η γένεση του νοήματος δεν έχει (λοιπόν) ως πηγή προέλευσής της μια καθαρή μορφή, αλλά ένα «πεδίο εμπειρίας», μια «σφαίρα εμπειρίας», όπου η συνείδηση, η πραγματικότητα, η σχέση τους και το είδος της αλήθειας (ενάργειας) που ιδιάζει κάθε φορά σε αυτήν τη σχέση, αποτελούν ένα ενιαίο όλον».
Ιστορία και λήθη
Αναπόφευκτα, αυτή η σχέση μεταξύ ενός αυτόνομου νοήματος των μαθηματικών οντοτήτων και της σχέσης / εξάρτησής τους με τον κόσμο με τα πράγματα, ή αλλιώς, η αλληλεπίδραση συνείδησης και κόσμου, και η αναζήτηση μιας βαθύτερης, γυμνής ουσίας (αλήθειας), φέρνει την ιστορία στο προσκήνιο, κι ακόμα, την έννοια της ιστορικότητας. Το αίτημα εδώ συνίσταται στη θέση ότι το εγώ δεν μπορεί να συγκροτήσει έναν κόσμο, παρά μόνον ως κόσμο ήδη διυποκειμενικά συγκροτημένο, δηλαδή ως κόσμο που φέρει ήδη μέσα του τούς άλλους. Σύμφωνα με τον Π. Κόντο: «O Χούσερλ εισάγει την τελεολογική διάσταση της ιστορίας, εάν συνειδητοποιήσουμε τι σημαίνει γι'αυτόν η «λήθη» της ιστορίας, η παύση, τρόπον τινά, της τελεολογικής συνέχειας. Είναι αναμφισβήτητο ότι αυτή η «λήθη» δεν μπορεί να σημαίνει, στον Χούσερλ, παρά αδυνατότητα να βρεθεί αναδρομικά η πηγή προέλευσης του νοήματος, αδυνατότητα να συλληφθεί η ιζηματογένεση του νοήματος που θεμελιώνει το παρόν. Η «λήθη» είναι πάντα μια αναπηρία της παροντικής συνείδησης, ένα έλλειμμα αυτο-κατανόησης».
Αποσπάσματα από το βιβλίο Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ:
«Ζώντας εν εγρηγόρσει μέσα στον κόσμο, έχουμε σταθερά, είτε το προσέχουμε είτε όχι, συνείδηση του κόσμου, έχουμε συνείδηση γι'αυτόν ως ορίζοντα της ζωής μας, ως ορίζοντα «πραγμάτων» (πραγματικών αντικειμένων), των πραγματικών και δυνατών ενδιαφερόντων μας και δραστηριοτήτων. Μέσα στον ορίζοντα του κόσμου ίσταται πάντα διακεκριμένος ο ορίζοντας των συνανθρώπων μας, είτε κάποιος είναι παρών σε αυτόν είτε όχι. Πριν από όποια αντίστοιχη στροφή της προσοχής μας, έχουμε συνείδηση του ανοιχτού ορίζοντα της συνανθρωπότητάς μας με τον περιορισμένο πυρήνα των πλησίον μας, των εν γένει γνωστών μας. Ταυτόχρονα, έχουμε συνείδηση των ανθρώπων του εξωτερικού μας ορίζοντα ως των εκάστοτε «άλλων». Κάθε φορά έχω συνείδηση των άλλων «για μένα» ως των «δικών μου» άλλων, ως αυτών με τους οποίους μπορώ να εισέλθω σε ενεργεία και δυνάμει, άμεση και έμμεση, εναισθητική σύνδεση, σε αμοιβαία κατανόηση και συναναστροφή στη βάση της προηγούμενης σύνδεσης: μπορώ να συνάψω μαζί τους οποιοδήποτε είδος κοινότητας και, στη συνέχεια, να αποκτήσω -ως έξη- μια κάποια γνώση γι'αυτό το κοινοτικοποιημένο είναι. Οπως εγώ, έτσι και κάθε άνθρωπος έχει τη δική του συνανθρωπότητα, και ως τέτοιος γίνεται κατανοητός από εμένα και από τον καθένα, και έχει την ανθρωπότητα εν γένει, συγκαταριθμώντας σε αυτήν πάντα τον εαυτό του, και γνωρίζει τον εαυτό του ως κάποιον που ζει μέσα της. [...]
Αποτελεί καθολική πεποίθηση ότι η γεωμετρία, μαζί με όλες τις αλήθειες της, ισχύει με απροϋπόθετη καθολικότητα για όλους τους ανθρώπους, όλες τις εποχές, όλους τους λαούς, για όλους, όχι μόνο γι'αυτούς που υπήρξαν απλώς ιστορικά και γεγονικά, αλλά και για κάθε συλληπτό άνθρωπο. Οι κύριες προϋποθέσεις αυτής της πεποίθησης δεν έχουν εξεταστεί σε βάθος, διότι ποτέ δεν κατέστησαν πρόβλημα με σοβαρό τρόπο. Εγινε όμως επίσης σαφές για εμάς ότι κάθε προσδιορισμός ενός ιστορικού γεγονότος που εγείρει αξίωση για απροϋπόθετη αντικειμενικότητα προϋποθέτει ταυτόχρονα αυτό το απαράλλακτο ή απόλυτο a priori. Μόνο (με την αποκάλυψη αυτού του a priori) μπορεί να υπάρξει μια επιστήμη a priori που θα εκτείνεται πέρα και πάνω από όλες τις ιστορικές γεγονικότητες, όλους τους ιστορικούς περιβάλλοντες κόσμους, λαούς, εποχές, ανθρωπότητες: μόνο τότε μπορεί να εμφανιστεί μια επιστήμη ως «aeterna veritas». Μόνο επ'αυτού του θεμελίου εδράζεται και εξασφαλίζεται η ικανότητά μας να θέτουμε ένα ανασκοπικό ερώτημα που να οδηγεί από την κατά καιρούς κενωθείσα νοήματος ενάργεια μιας επιστήμης στις πρωτοενάργειες."
πηγές: Βιβλίο, Η προέλευση της γεωμετρίας - kathimerini.gr