Για τον Πλωτίνο η ένωση με το θείο γίνεται με την γνώση μόνο, για τον Πρόκλο με την γνώση αλλά σε τελικό στάδιο με την θεουργία.
Και αυτό διότι επειδή το θείο είναι υπερούσιο - πριν την ουσία - δεν μπορεί να είναι αντικείμενο νόησης από τον άνθρωπο.
Και οι τρεις (Πλωτίνος, Πρόκλος, Δαμάσκιος) θεωρούν ότι το ΕΝ είναι υπεράνω του Νου. Οι υποστάσεις είναι κατά σειράν: ΕΝ-Ενάδες (Θεοί)-Νους-Ψυχή-Φύσεις-Σώμα σε πλήρη ανάπτυξη (Πρόκλος)
Ο Δαμάσκιος παρότι θεωρεί ότι το Εν είναι υπεράνω του Νου (όπως και οι υπόλοιποι), δεν παίρνει ξεκάθαρα θέση για το πως θα επιτευχθεί η ένωση αυτή με το Εν.
Πάντως ο Δαμάσκιος ξεκαθαρίζει το βασικό θέμα Φιλοσοφίας-Θεουργίας λέγοντας στα σχόλια στον Φαίδωνα 172: «Οι μεν την Φιλοσοφίαν προτιμώσιν ως Πορφύριος και Πλωτίνος και άλλοι πολλοί φιλόσοφοι. Οι δε την ιερατικήν, ως Ιάμβλιχος και Συριανός και Πρόκλος και οι ιερατικοί πάντες.». Η τελετική και οι τελετές των μυστηρίων είναι καθαρά θεουργικές πράξεις. Ο Πρόκλος σε διάφορα σημεία αναφέρεται πως οι ιερείς στις τελετές πραγματοποιούσαν διάφορα φαινόμενα για προετοιμασία στις μυήσεις.
Λέει για παράδειγμα ο Πρόκλος στα Σχόλια στην Πολιτεία 1.37.11 : ".. μη γαρ προσέμενοι ταύτα την ιερατικήν όλην ανατρέπομεν και τα έργα των θεουργών..."
Το βασικό σημείο που κάνει την διαφορά είναι ότι κατά τον μεν Πλωτίνο το ανώτερο μέρος της Ψυχής δεν «κατεβαίνει» αλλά παραμένει στο νοητό, ενώ κατά τους υπόλοιπους Νεοπλατωνικούς η Ψυχή κατεβαίνει ολόκληρη. Ο Πρόκλος αφιερώνει το 211 της Στοιχείωσης του για να καταρρίψει την θέση αυτή του Πλωτίνου. Άλλες σχετικές αναφορές του Πρόκλου είναι στον Παρμενίδη 948.14, Στοιχεία Θεολογίας 184, Σχόλια στον Τίμαιο ΙΙ 241.29, ΙΙΙ 165.7, 231.5, 245.19.
Αποτέλεσμα αυτού – επειδή η ψυχή κατεβαίνει ολόκληρη – είναι η ψυχή να είναι ουσιαστικά χωρισμένη από την θεία και έτσι να μην είναι δυνατόν να επιστρέψει η ψυχή στην πηγή της, μόνο με την αυτοσυνείδηση, με την επιστροφή μόνο στην ουσία της, δηλαδή με την μυστική ένωση που αναφέρει ο Πλωτίνος. Η ένωση δεν είναι πλέον δυνατή εφόσον η επιμέρους ψυχή του ανθρώπου έχει χωριστεί από την θεία αρχή. Για αυτό ο άνθρωπος χρειάζεται τη βοήθεια που του παρέχει η θεουργία.
Σχετικές παραπομπές: Σχόλια σε Αλκιβιάδη 5.6, Σχόλια σε Τίμαιο ΙΙΙ 231.5, Πλατωνική Θεολογία Ι 25.
Η θεουργία λειτουργεί με την χρήση των συμβόλων και συνθημάτων που έχουμε μέσα μας και που σπάρθηκαν μέσα μας από τους Θεούς.
Ο Ιάμβλιχος στο Περί Αιγυπτίων μυστηρίων 7 και 96 αναφέρει ότι ούτε η γνώση παρέχει οποιαδήποτε πρόσβαση στο θείο, επειδή καθ’εαυτή δεν μετέχει σε αυτό, και η δεδομένη απόσταση δεν της επιτρέπει καμία επαφή με το αντικείμενο της. Δεν είναι ο νους που συνδέει τους θεουργούς με τα θεία όντα, Αν αυτό ήταν εφικτό, ακόμη και οι θεωρητικοί φιλόσοφοι θα μπορούσαν να επιτύχουν την θεουργική ένωση με τους θεούς. Αντίθετα είναι η δύναμη των ανείπωτων συμβόλων, τα οποία μόνον οι θεοί κατανοούν, που εδραιώνει την θεουργική ένωση. Η ύπαρξη και λειτουργία των Ελληνικών Μυστηρίων μας δίνει την ένδειξη ότι ουσιαστικά εκεί γίνονταν θεουργικές πράξεις, όπως περιγράφει σε διάφορα σημεία ο Πρόκλος.
πηγή: σχόλια από empedotimos.blogspot.gr